Skip to main content

गावगारवा भाग 1: बोराटी



असं म्हणतात दिवाळीचा दिवा लागला की चारा वाळायला सुरुवात होते. एकदा का डोंगराचा चारा वाळला की कुसळांचं मायावी राज्य सुरू होतं. वातावरणात थंडी भरलेली असते. हात पाय कोरडे पडलेले असतात. त्यात दिवाळीदरम्यान लावलेल्या तेलामुळे हातावर फुफाटा बसतो आणि हात पाय उकललेले असतात. ऊन असलं तरी दिवसभर थंडी वाजत असते. अशा वेळी कूसळं असली तरी फुल कपडे घालून गुरं वळायला जावं लागतं.



हात दोन हात लांब काठी , कातड्याच्या चांभाराकडून बांधलेल्या मोक्कार जड निबर वहाणा, डोक्याला टॉवेल अशा अवतारात आम्ही निघायचो बोरं खायला. गुरं कसणात लावून द्यायचे आन एक एक बोर पार झोडून खायची. सुरुवातीला कुढंमूढं एखादं अर्ध बोर पीकलेलं असतं. तेव्हा मात्र काठीने फक्त तेवढंच पाडायचं.  ते बोर चघळून चघळून पार गिठुळी मोकळी करायची. मग ती गिठुळी फोडून त्यात शेंगदाण्यासारख्या दोन पाकळ्या निघत्यात त्या खायच्या असं आम्ही दिवसभर भटकायचो.

बोराटीत एकदा हात घातला की 100 टक्के काटे घुसणार असतात. बोरातीचे काटे वाघ नखांसारखे असतात. घुसले की फाडुनच बाहेर येतेत. फुल बाह्यांचा शर्ट असेल तर दोरे उधडून निघतात. हळू हळू सगळ्या बोरी पिकायला लागतात मग मात्र चंगळ असते.संध्याकाळी भाकरी खाता येत नाही एवढे बोरं आम्ही खायचो. दात आंबले की लै अवघड. मग मिठाच्या पाण्याच्या गुळण्या करून, मिठानी दात घासून बळंबळं दात लाईनीवर आणायचे.

बोराटी उंच असली की दगड मारून बोरं पाडावी लागायची. मग एखादा दगड वरच अडकून बसायचा. आपण बोरिखाली गेलं की वाऱ्याने तो दगड नेमका डोक्यात पडणार. पोरगं रक्तबंबाळ!! रडत रडत घरी जाणार आई त्यात कात, हळद भरणार आणि मोक्कार चोपणार!!

वरती बोरं बघत चालता चालता खाली भला मोठा साप पार पायात घोटाळायचा! लेंडी पातळ व्हायची च्यायला!! एक साप बघितला की पुढचे 15 दिवस लै भ्याव वाटतं. पुन्हा रुटीन बसतं. कुसळं, काटे, आघाड्याच्या तिरम्या, आरखाडी, खैराटी सगळं वरखडलेलं असायचं संध्याकाळ पर्यंत. संध्याकाळी निवांत बसल्या बसल्या चड्डीचे, शर्टाचे कुसळं काढायचे हा एक कार्यक्रम असायचा. खिशात आणलेले बोरं आईला, आजीला द्यायचे. लैच आणले असतील तर मंगळवारच्या बाजारात विकून पैसे कमवायचे या इराद्याने झोपी जायचं. रात्री अंडरपँटीला कुठं तरी कुसळ टोचत राहायचं. साला रातभर सापडत नसायचं. बोरं विकून मिळालेल्या पैशाचं काय करायचं याची स्वप्न मात्र रातभर पडत राहायची!
#बोराटी

Comments

Popular posts from this blog

प्रासंगिक 6 : अखंड हरिनाम सप्ताहावर दीर्घ लेख

एका गावात साधारणपणे अखंड हरिनाम सप्ताह साधारणपणे प्रतिवर्षी एक पासून सात ते आठ एवढे असतात . गावातील संबंधित ट्रस्टची आर्थिक ताकद , प्रथा , परंपरा ,राजकीय गणिते , धर्म , विशिष्ट धर्मातील लोकांची संख्या , जात , हेवेदावे अशा सर्वच गोष्टींचा सप्ताह यशस्वितेवर आणि गर्दीवर परिणाम होतो . हे सर्व घटक सप्ताह नियोजनावर परिणाम करतात . गावाकडे सामान्यपणे सप्ताहाला 'सप्ता' असंच म्हणतात . ज्या देवाचा सप्ता असेल त्याच देवाच्या मंदिरात भाविकांची गर्दी असते  . सप्ताहाची चाहूल लागते ती माईक आणि साउंड सिस्टिमच्या टेस्टिंगसाठी दिलेल्या आवाजावरून . हॅलो चेक....माईक चेक ...हा$$$री.....हा$$$री  ....असे आवाज आले की समजायचं सप्ताह आज आहे . सप्ताहाच्या निमित्ताने टाळकरी , माळकरी , भजनी , साउंड सिस्टिमवाले , भटजी , महाराज , स्वयंपाकी , आचारी , पेटीवाले, संबळवाले , लाईट डेकोरेशन वाले , अगदीच मोठा सप्ता असेल तर कॅमेरावाले , अजूनच मोठा असेल तर पत्रकार , सगळे येतात . एकंदरीत सप्ता म्हणजे सात दिवस नो टेन्शन ! सप्ताहामध्ये विविध विषयांवर विविधांगी चर्चा व्हावी , विवेचन मांडले जावे , आयुष्याची आणि एक...

गावपण भाग 11 : शिंकाळे

शिंकाळे आधुनिकता स्वीकारत आपण पुढे जात आहोत . आपल्यासोबत आपल्या सभोवतालच्या अनेक गोष्टी बदलत आहेत . अगदी सजीव आणि निर्जीव सुद्धा . या काळाच्या कचाट्यात निर्जीव गोष्टी देखील बदलल्या . अनेक गोष्टी गायब झाल्या , हरवल्या . त्यांच्यासाठी काळ एक प्रलय ठरला . विनाशकारी प्रलय ! कालौघात आलेल्या आधुनिक वस्तूंनी जुन्या वस्तूंना नामोहरम केले . पुराणात जरासंध नावाच्या राक्षसाची कथा येते . फाडून फेकला तरी तो पुन्हा उभा राहायचा .फ्रिजच्या आक्रमणाने शिंकाळं नामशेष झालं , वापरात राहिलं नाही पण शोभेची वस्तू म्हणून टिकून आहे . मुख्य म्हणजे दूध मांजरापासून , उंदरापासून , मुंग्यांपासून सुरक्षित राहावं यासाठी एका चौकोनी पेटीत टांगून ठेवले जाते . त्याला शिंकाळे म्हणतात . ग्रामीण भाषेत 'शिंकं' असंही म्हटलं जातं . अनुस्वार म्हणण्याची अडचण असल्याने 'शिकं' असं म्हटलं जातं . ते साधारण हाताने सहज काढता येईल अशा उंचीवर टांगलेले असते . शिंकाळं बांबूपासून , विविध वेलांपासून देखील बनवले जाते . त्याला व्यवस्थित झाकण देखील असते . पण गावाकडे आम्ही  चक्क महावितरणच्या तारेचं शिंकाळं केलं ! धाग्य...

गावपण भाग 5 : दिवळी आणि कोनाडा

मराठी भाषेतले गावरान आणि सुंदर शब्द हरवत चालल्याची जाणीव झाली आणि यातूनच गावपण हे सदर सुरू केले  . या सदरात आपण बघणार आहोत दिवळी आणि कोनाडा . आजच्या फ्लॅट संस्कृतीत जुन्या घरामध्ये आढळणाऱ्या अनेक गोष्टी दिसत नाहीत . कमी जागेत खूप काही देण्याच्या प्रयत्नात वास्तू विशारदाची देखील धांदल उडते . माझ्या मते आता शहरात स्थायिक झालेल्या पोरांना कोनाडा आणि दिवळी कधीच बघायला मिळणार नाही . असो आपण हे शब्द समजून घेऊ .... दिवळी हा स्त्रीलिंगी शब्द तर कोनाडा हा पुल्लिंगी . दिवळी ही सपराच्या (सप्पर - छोटी झोपडी ) भिंतीत हमखास असायची . दिवा ठेवण्यासाठी असलेली जागा म्हणजे दिवळी अशी व्याख्या आपण करू शकतो . दिवळी ही त्रिकोणी असते . देवळाच्या शिखरासारखी ती वरती  निमुळती होत जाते यावरून देखील त्याला दिवळी म्हणण्याचा प्रघात पडला असावा . सपराच्या दगडी भिंतीत दिवळी सुंदर दिसते . ती भिंतीत जास्तीत जास्त अर्धा फूट असू शकते . गावाकडे अजून दोन चार शब्द आढळतात .साधारण स्वयंपाकघरातून बैठकीच्या खोलीत बघण्यासाठी एक ते दोन इंच लांबी रुंदीचे एक आरपार भोक असायचे .त्याला 'झुरके' असा शब्द आहे . तर दूध आणि इ...